در دنیای پیچیده و پویای حملونقل بینالمللی، هر تاخیر و ناهماهنگی میتواند منجر به تحمیل هزینههای سنگینی شود که اغلب به عنوان هزینههای پنهان شناخته میشوند. برای شرکتهای حملونقل بینالمللی و فورواردرها، مدیریت دقیق زمان و فرآیندها نهتنها یک مزیت رقابتی، بلکه یک ضرورت برای حفظ سودآوری است. در این میان، هزینههای مرتبط با توقف کانتینر که با دو اصطلاح دموراژ (Demurrage) و دیتنشن (Detention) شناخته میشود، میتواند به سرعت حاشیه سود یک محموله را از بین ببرد و حتی اعتبار یک شرکت فورواردینگ را تحتالشعاع قرار دهد. طبق گزارش FIATA (فدراسیون بینالمللی انجمنهای حملونقل)، هزینههای دموراژ و دیتنشن میتواند تا ۲۰ برابر ارزش خود کانتینر باشد.
این مقاله یک راهنمای جامع برای شرکتهای حملونقل است تا ضمن آشنایی دقیق با تفاوت میان دموراژ و دیتنشن، با استراتژیها و راههای کاهش این هزینهها، آنها را به حداقل رسانده و سطح مدیریت خود را ارتقاء دهند.
تفاوت دموراژ و دیتنشن چیست؟
دموراژ و دیتنشن در اصل هزینههایی هستند که توسط شرکتهای کشتیرانی (کریرها) به منظور اطمینان از استفاده بهینه و سریع از ناوگان کانتینرهای خود وضع میشوند.
اگر کانتینرها، خارج از بازه زمانی مورد توافق که «فریتایم» نام دارد، مورد استفاده قرار گیرند یا فضای ترمینال را اشغال کنند، این هزینهها اعمال خواهند شد.
| ویژگی | دموراژ | دیتنشن |
| مکان | داخل بندر یا ترمینال | خارج از بندر (نزد مشتری یا انبار) |
| مسئولیت | اغلب بر عهده واردکننده/صادرکننده | بر عهده گیرنده بار برای بازگشت کانتینر |
| زمان | پس از فریتایم در بندر | پس از فریتایم خارج از بندر |
| پرداختکننده | معمولا واردکننده | صادرکننده یا گیرنده |
دموراژ Demurrage چیست؟
دموراژ یا «حق توقف کانتینر» هزینهای است که اگر که کانتینر پر بیش از زمان مجاز (معروف به فریتایم) در بندر یا ترمینال باقی بماند، از جانب کریر یا اپراتور بندر دریافت میشود. بسته به قرارداد و نوع بار، این هزینه متفاوت است؛ اما پس از اتمام فریتایم، هزینه روزانه محاسبه میشود که میتواند از چند ده دلار تا چند صد دلار برای هر کانتینر باشد. در بنادر شلوغی مانند شانگهای یا روتردام، این نرخها بالاتر هستند.
- مکان: این هزینه در محدوده داخل بندر یا ترمینال اعمال میشود
- زمان شروع: بلافاصله پس از پایان فریم تایم که معمولا ۳ تا ۷ روز از زمان تخلیه کانتینر از کشتی است.
- زمان پایان: لحظهای که کانتینر پر، فرآیند گمرکی را به پایان رسانده و از دروازه بندر خارج میشود. (Gate-out)
- دلیل اعمال: جلوگیری از ازدحام و اشغال فضای ارزشمند بندر و جبران هزینههای عملیاتی ترمینال
برای یک شرکت فورواردینگ، دموراژ معمولا ناشی از تاخیر در ترخیص کالا از گمرک، تاخیر در تامین اسناد اصلی (مانند بارنامه) یا مشکلات مالی برای پرداخت عوارض است.
بیشتر بخوانید: قوانین گمرکی اتحادیه اروپا
دیتنشن Detention چیست؟
خطوط کشتیرانی تعداد روز مشخصی برای برداشتن کانتینرها از ترمینال تعیین میکنند و دیتنشن، هزینهای است که بابت نگهداری کانتینر خارج از محوطه بندر (مثلا در انبار یا محل بارگیری/تخلیه)، پس از اتمام فریتایم، باید پرداخت شود.
این هزینه در واقع اجاره روزانه خود کانتینر به شمار میرود و هدف آن، تشویق به بازگشت سریع کانتینرها برای استفاده مجدد است.
- مکان: این هزینه در محدوده خارج از بندر (در انبار یا محل تخلیه مشتری) اعمال میشود.
- زمان شروع: پس از خروج کانتینر پر از دروازه بندر (Gate-out)
- زمان پایان: لحظهای که کانتینر خالی شده و به شرکت کشتیرانی یا دپوی تعیین شده، بازگردانده میشود. (Gate-in)
- دلیل اعمال: تضمین بازگشت سریع کانتینرهای خالی به چرخه عملیات کریر برای استفاده مجدد و حفظ کارایی ناوگان
برای فورواردرها، دیتنشن اغلب نتیجه ناهماهنگی در زمانبندی حمل داخلی، تاخیر در تخلیه بار در انبار مشتری یا تاخیر در بازگرداندن کانتینر خالی به دپوی صحیح است.
عوامل موثر در ایجاد هزینههای دموراژ و دیتنشن
پیش از بررسی راه های کاهش دموراژ و دیتنشن، باید علل ایجاد این هزینههای اضافی را شناخت. فورواردرها به دلیل نقش محوری خود در هماهنگی تمام ذینفعان، اغلب بار این هزینهها را به دوش میکشند. دلایل اصلی این امر به شرح زیر است:
۱. مشکلات اسنادی و گمرکی
مشکلات اسنادی و گمرکی از مهمترین علل ایجاد دموراژ هستند. تاخیر در دریافت اسناد حمل مانند Original B/L، نیاز به اعمال تغییرات و اصلاحات در بارنامه، و همچنین طولانی شدن فرآیندهای بازرسی و کنترل گمرکی یا آماده نبودن مجوزهای لازم، همگی میتوانند ترخیص کالا را به تعویق انداخته و هزینه دموراژ را افزایش دهند. در مقاله چالش های گمرکی درباره این مشکلات صحبت کردیم.
۲. عدم برنامهریزی برای حمل داخلی
عدم هماهنگی قبلی با شرکت حمل داخلی برای انتقال بار بلافاصله پس از ترخیص و بازگشت کانتینر خالی در زمان مشخص اغلب علت اصلی دیتنشن است.
۳. مشکلات مرتبط با تامین مالی و نقدینگی
بسیاری از شرکتهای فورواردینگ با تاخیر در تامین وجه لازم برای پرداخت حقوق و عوارض گمرکی مواجه میشوند که ترخیص کالا را در بندر به تاخیر میاندازد.
۴. نقص در شفافیت و ردیابی زنجیره تامین
عدم آگاهی لحظهای از وضعیت کانتینر و تغییرات غیرمنتظره در زمان تخمینی رسیدن کشتی (ETA)، تیم عملیات را غافلگیر کرده و زمان کافی برای ترخیص را از بین میبرد.
۵. عدم هماهنگی در زمان تخلیه گیرنده
گیرنده کالا ممکن است به دلیل کمبود نیروی کار یا نبود فضای کافی، در تخلیه بار از کانتینر تاخیر کند. در چنین مواقعی فورواردر باید با تدوین فرآیندهای مشخص از این اتفاق جلوگیری کند
۶. مدیریت ضعیف تاریخهای کلیدی
عدم استفاده از یک سیستم متمرکز برای مدیریت و یادآوری تاریخهای فریتایم دموراژ و دیتنشن، که منجر به فراموشی و عبور از این مهلتهای حیاتی میشود.
۷. عوامل خارجی و غیرقابل کنترل
مسائل گمرکی، تغییرات قوانین و بحرانهای جهانی مانند همهگیریها یا جنگها از سایر عوامل تاثیرگذار هستند. به عنوان مثال در سال ۲۰۲۲، اختلالات زنجیره تامین باعث افزایش ۲۰۰ درصدی این هزینهها شد.
بیشتر بخوانید: تجمیع بار چیست
راه های کاهش دموراژ و دیتنشن و جلوگیری از هزینههای ناخواسته
مدیریت هزینههای مرتبط با حق توقف کانتینر از طریق اتوماسیون و ابزارهای فناورانه، بهترین راهکار برای فورواردرهاست.
نرمافزارهای مدیریت حملونقل (TMS) مانند رویان با ویژگیهای کلیدی خود، فرآیند کاهش هزینهها را متحول میسازند:
فاز اول: مذاکره و پیشگیری (قبل از حرکت کالا)
- مذاکره برای فریتایم بیشتر (مهمترین گام): پیش از عقد قرارداد حمل، برای فریتایم کافی (حداقل ۱۰ تا ۱۴ روز برای دموراژ و دیتنشن) با کریر مذاکره کنید.
- انتخاب هوشمندانه اینکوترمز: کریرهایی را انتخاب کنید که در مسیر مورد نظر شما، فریتایم بیشتری ارائه میدهند. در صورت امکان، از اینکوترمز هایی استفاده کنید که کنترل اسناد و کریر را به شما بدهد.
- مدیریت جریان اسناد با اتوماسیون: درخواست صدور اسناد بهصورت Telex Release یا Surrender (در صورت امکان) برای جلوگیری از تاخیرهای پستی مفید است.
فاز دوم: کنترل و اتوماسیون (حین حمل و در مقصد)
- ردیابی لحظهای زنجیره تامین (Visibility): با استفاده از قابلیت دسترسی تحت وب و سیستم گزارشگیری لحظهای رویان، وضعیت کانتینرها را به صورت آنی ردیابی کنید. این شفافیت پیشبینی شده، امکان آغاز فرآیند ترخیص را پیش از رسیدن کشتی فراهم میکند. پیشنهاد می کنیم از مقاله ردیابی کالا در حمل و نقل بین المللی دیدن کنید.
- خودکارسازی یادآوریهای حق توقف: این ویژگی، حیاتیترین نقش یک TMS است. نرمافزار رویان با قابلیت محاسبه خودکار حق توقف و ارسال اعلانهای مرتبط، به تیم عملیات هشدار میدهد که فریتایم در حال اتمام است. مدیریت تاریخها و یادآوریها به صورت قابل تنظیم، ضامن عدم فراموشی مهلتهاست.
- یکپارچهسازی برای فرآیند مالی سریع: از قابلیت سازگاری رویان با APIهای خارجی استفاده کنید تا نرم افزار حمل و نقل شما به سیستمهای مالی، بهخصوص نرمافزارهای حسابداری، متصل شود. قابلیت ثبت اسناد مالی بهصورت اتوماتیک، تامین نقدینگی و پرداختهای گمرکی را تسریع میبخشد و از دموراژ جلوگیری میکند.
- هماهنگی زودهنگام حمل داخلی: به محض اطلاع از ETA قطعی، راننده، کامیون و زمان تخلیه را هماهنگ کنید و برنامهریزی کنید که کانتینر در کوتاهترین زمان پس از تخلیه، به دپو برگردد تا از دیتنشن اجتناب شود.
فاز سوم: استفاده از فناوری و بهینهسازی فرآیند
- استفاده از پنل اختصاصی مشتریان: پنل اختصاصی مشتریان رویان را فعال کنید. با این کار، مشتریان نیز در جریان ردیابی بار و زمانبندی تخلیه قرار میگیرند. این شفافیت، مسئولیت تخلیه به موقع را تقویت کرده و به جلوگیری از دیتنشن کمک میکند.
- تحلیل و بهینهسازی فرآیند: از سیستم گزارشگیری لحظهای رویان برای تحلیل هزینههای دموراژ و دیتنشن پرداخت شده در محمولههای قبلی استفاده کنید. با شناسایی کریرها یا بنادری که بیشترین هزینه را تحمیل کردهاند، میتوانید در حملونقلهای بعدی، انتخابهای بهتری داشته باشید.
- بهروزرسانی و انطباق با استانداردها: دریافت بهروزرسانیهای رایگان رویان و سازگاری با استانداردهای بینالمللی تضمین میکند که فرآیندهای شما همواره مطابق با جدیدترین قوانین و رویههای حملونقل جهانی است.
پیشنهاد می کنیم از مقاله نقش فناوری اطلاعات در حمل و نقل دیدن کنید.
سخن پایانی
هزینههای دموراژ و دیتنشن، چالشهای اجتنابناپذیری در حملونقل دریایی هستند. با این حال شرکتهای حملونقل بینالمللی که موفق شوند این هزینهها را مدیریت کرده و به صفر برسانند، نهتنها حاشیه سود خود را حفظ میکنند، بلکه به عنوان شریک لجستیکی دقیق و قابل اعتماد شناخته خواهند شد.
کلید موفقیت در این فرآیند، نه در تلاش بیشتر، بلکه در استفاده هوشمندانه از فناوری و اتوماسیون است. نرمافزار مدیریت حملونقل بینالمللی رویان با امکاناتی نظیر محاسبه خودکار حق توقف، اعلانهای یادآوری، شفافیت لحظهای و یکپارچگی با سیستمهای مالی، به کاهش هزینههای حملونقل کمک میکند.
