آیا تابهحال برایتان پیش آمده که نرخی را به صاحب کالا اعلام کنید، اما در زمان دریافت صورتحساب نهایی از ایرلاین یا خط کشتیرانی، با ارقامی روبرو شوید که تمام حاشیه سود شما را میبلعند؟ این کابوس مشترک بسیاری از شرکتهای فورواردینگ و حملونقل بینالمللی است. در اقیانوس پرتلاطم لجستیک، نرخ پایه (Base Rate) تنها نوک کوه یخ است و بخش عظیمی از هزینهها در قالب «هزینههای اضافی» یا همان Surcharges پنهان شدهاند.
قیمتهای بسیار بالای حملونقل هوایی و دریایی همچنان برای فرستندهها/صادرکنندهها و فورواردرها مشکلساز است و پژوهشها نشان میدهد کریرها برای افزایش ثبات، همچنان از هزینههای اضافی برای قیمتگذاریها استفاده خواهند کرد.
ماهیت حملونقل بینالمللی با نوسان گره خورده است؛ تغییر لحظهای قیمت سوخت، نوسانات نرخ ارز، جنگها و حتی تغییر فصلها، همگی عواملی هستند که بر قیمت تمامشده تاثیر میگذارند. برای یک مدیر عملیات یا کارشناس فروش در شرکت فورواردینگ، عدم شناخت دقیق این هزینهها به معنای صدور فاکتورهای اشتباه، ضرر مالی و در بدترین حالت، از دست دادن اعتماد مشتری است.
در این مقاله قصد داریم بر اساس استانداردهای جهانی، به شناخت هزینه های اضافی حمل و نقل بپردازیم. هزینههایی که اگرچه اغلب «اجتنابناپذیر» هستند، اما با ابزارهای مدرن و نرمافزارهای مدیریتی، کاملا قابل پیشبینی و مدیریت خواهند بود.
هزینه اضافی حملونقل (Surcharge) چیست؟
به زبان ساده، Surcharge هرگونه هزینه اضافی است که کریرها علاوه بر کرایه حمل اصلی از شما طلب میکنند. اما چرا این هزینهها وجود دارند؟
خطوط کشتیرانی برای تعیین نرخ پایه حمل، هزینههای ثابت خود را در نظر میگیرند. اما متغیرهای زیادی در جهان وجود دارد که خارج از کنترل آنهاست. برای مثال اگر قیمت نفت ناگهان ۲۰ دلار افزایش یابد، یا بندری به دلیل ازدحام دچار کندی عملیات شود، هزینه عملیاتی کشتی به شدت بالا میرود. کریرها برای اینکه مجبور نباشند هر روز نرخ پایه خود را تغییر دهند و در عین حال ریسکهای مالی خود را پوشش دهند، از مدل قیمتگذاری Surcharge استفاده میکنند.
این هزینههای اضافی معمولا دو ویژگی اصلی دارند:
- موقتی یا شناور هستند: ممکن است در یک ماه اعمال شوند و در ماه بعد حذف شوند. (مثل هزینه فصل اوج تقاضا یا PSS)
- هدفمند هستند: هر مبلغ اضافی دقیقا برای پوشش یک هزینه خاص طراحی شده است. (مثل BAF برای سوخت یا CAF برای ارز)
برای یک شرکت فورواردینگ چالش اصلی اینجاست که این هزینهها اغلب در پیشفاکتورهای اولیه نادیده گرفته میشوند یا به دلیل محاسبات دستی و پیچیده، از قلم میافتند. اینجاست که تفاوت یک سیستم سنتی با یک سیستم مدرن مثل نرم افزار مدیریت حمل و نقل رویان مشخص میشود؛ جایی که تمام این متغیرها باید به صورت شفاف شناسایی، محاسبه و به مشتری منتقل شوند تا سود خالص شرکت تضمین گردد.
لیست کامل هزینه های اضافی متداول در حمل و نقل بین المللی
هزینههای اضافی حملونقل طیف گستردهای دارند و هر کدام بر اساس شرایط خاصی اعمال میشوند. فهم دقیق این هزینهها به فورواردرها کمک میکند تا نرخگذاری واقعبینانه انجام دهند و حاشیه سود خود را حفظ کنند. در ادامه، مهمترین هزینههای اضافی را بر اساس دستهبندی موضوعی بررسی میکنیم تا تصویر کاملی از ساختار هزینهای یک محموله بینالمللی داشته باشید.
رایجترین هزینه های اضافی حمل و نقل
تقریبا تمام پیشفاکتورهایی که فریت فورواردر باید برای مشتریان خود آماده کند، ترکیبی از هزینههای رایج زیر را شامل میشود. مهم است که بدانید چه عواملی بر این هزینهها تاثیر میگذارند تا بتوانید آنها را بهدرستی برای فرستنده/گیرنده توضیح دهید.
۱. ضریب تعدیل سوخت (BAF)
این هزینه Bunker Adjustment Factor نام دارد و به زبان ساده، «بانکر» به سوختی گفته میشود که کشتیها برای عملیات حمل با خود حمل میکنند. این هزینه از فرستندهها دریافت میشود تا نوسانات قیمت سوخت جبران شود. هزینه BAF بر اساس عواملی مانند مسیرها، بهرهوری سوخت و نوع ساخت کشتی محاسبه میشود. بنابراین فورواردرها باید مشتریان خود را در مورد روشهایی برای کاهش میزان مواجهه با این هزینه راهنمایی کنند.
بیشتر بخوانید: فرق حمل و نقل دریایی و هوایی
۲. هزینههای هندلینگ در ترمینال مبدأ و/یا مقصد (THC)
شاید رایجترین هزینه بعد از کرایه حمل، THC باشد. این هزینه بابت خدمات بندری نظیر بارگیری، تخلیه، چیدمان، انبار و استفاده از جرثقیل، جابجایی کانتینر از کشتی به اسکله (و برعکس) و نگهداری موقت آن دریافت میشود. نکته مهم برای کارشناسان عملیات این است که THC هم در مبدا (OTHC) و هم در مقصد (DTHC) اعمال میشود. محاسبه دقیق این هزینه زمانی پیچیده میشود که با انواع مختلف کانتینر (۲۰ فوت، ۴۰ فوت، یخچالی و…) و نرخهای متفاوت هر بندر سروکار دارید. نرخ هر پایانه با دیگری متفاوت است. این نوع هزینه اضافی قابل حذف یا چانهزنی نیست.
۳. هزینههای ترخیص گمرکی
هزینههای اداری مربوط به تسهیل واردات یا صادرات هر کالا را میتوان هزینه ترخیص گمرکی (Customs Clearing Fees) نامید. این هزینه که به گمرک پرداخت میشود، ممکن است شامل هزینههای بازرسی و کارمزد کارگزار نیز باشد. از آنجا که این هزینهها توسط قوانین مشخص میشوند، کاملا خارج از کنترل فرستنده هستند. فورواردرها میتوانند با نگهداری اسناد صحیح و استفاده از انتقال دادههای مبتنی بر فناوری، هزینههای ترخیص گمرکی را مدیریت کنند.
هزینههای مرتبط با نرخ تقاضای زنجیره تامین
مانند بیشتر معاملات اقتصادی، افزایش تقاضا برای تجارت و حملونقل موجب پیدایش برخی هزینههای اضافی میشود که در ادامه به آنها میپردازیم:
۴. هزینه فصل اوج حمل (PSS)
در بازههای زمانی خاصی از سال، تقاضا برای حمل کالا بهشدت افزایش مییابد و فضای کشتیها محدود میشود. در این شرایط، خطوط کشتیرانی هزینه PSS را اعمال میکنند. جالب اینکه بخش عمده این هزینه بر واردات از قاره آسیا اعمال میشود. از ژوئن تا اکتبر، یعنی قبل از فصل تعطیلات روز شکرگزاری و دوره سال نو چینی، فصلهای اوج معمول هستند. در سال ۲۰۲۱، هزینه PSS که توسط شرکت کشتیرانی مرسک برای مسیر آسیا به اروپا اعمال شد، حدود ۱۰۰۰ دلار به ازای هر کانتینر بود.
۵. هزینه عدم تعادل اضطراری (EIS)
وقتی تقاضای جهانی حملونقل نامتعادل است، کانتینرها در بنادر مقصد انباشته میشوند و خطوط کشتیرانی مجبورند کانتینرها را بدون بار به مبدا بازگردانند تا مجددا مورد استفاده قرار گیرند. برای جبران هزینه انتقال کانتینرهای خالی به بندرهای موردنیاز، خطوط حمل معمولا ۱۵۰ تا ۵۰۰ دلار به ازای هر کانتینر دریافت میکنند. نمونه بارز آن مسیر چین به آمریکا در موج دوم همهگیری کرونا در سال ۲۰۲۱ است، زمانیکه کانتینرها در بنادر آمریکا باقی مانده و امکان بازگشت آنها به چین برای بارگیری وجود نداشت.
پیشنهاد می کنیم از مقاله استراتژی افزایش فروش حمل و نقل بار دیدن کنید.
۶. هزینه ازدحام (Congestion Surcharge)
ترافیک غیرمنتظره و نبود اسکلههای کافی موجب ازدحامی مشابه ساعات اوج ترافیک جادهای میشود. این هزینه بهشدت به عواملی مانند کمبود نیروی کار، شرایط ژئوپلیتیک یا بلایای طبیعی وابسته است. مثلا در سالهای اخیر قرنطینههای ناشی از کووید باعث ازدحام قابلتوجه در تمام بنادر چین شد. این هزینهها قابل اجتناب نیستند؛ اما فورواردرها میتوانند با برنامهریزی هوشمندانه، پایش مداوم و شبکهسازی موثر به کاهش آنها کمک کنند.
هزینههای اضافی مرتبط با مسیر حملونقل
یکی از عواملی که بر هزینه حمل دریایی کالا اثر میگذارد، مسیر حمل آن است. اگرچه مسیر تا حد زیادی بر کرایه یا نرخ حمل و نقل تاثیر دارد، اما برخی هزینههای اضافی سنتی نیز بهصورت خودکار و بر اساس تغییر فصل و مسیر کشتی اعمال میشوند. فورواردرها میتوانند در مرحله برنامهریزی، این هزینههای اضافی مربوط به مسیر را برای مشتریان ارزیابی کرده و از ایجاد هزینههای غیرضروری جلوگیری کنند.
۷. هزینههای عبور از کانالها (Canal Transit Fees)
کانالها برای تسهیل تجارت بین کشورها ساخته شدهاند، اما استفاده از آنها هزینههای اضافهای به همراه دارد. در سالهای اخیر هزینه اضافی کانال پاناما ۳۲ دلار به ازای هر TEU بوده و اخیرا نیز یک ضریب تعدیل کانال پاناما اعمال شده که ۱۵ دلار به ازای هر TEU به هزینهها اضافه میکند. حدود ۱۲ درصد از محمولههای جهان که از کانال سوئز عبور میکنند باید هزینهای حدود ۷۵ دلار به ازای هر TEU را پرداخت کنند.
۸. هزینههای مرتبط با شرایط آبوهوایی (WSC)
این نوع هزینهها معمولا فقط در زمستان و تحت عنوان Winter Surcharge اعمال شده و با تغییر آبوهوا فعال میشوند. در زمستان ۲۰۲۲، هزینه اضافی ۱۲۵ دلار به ازای هر TEU برای هر نوع صادرات از سواحل شرقی آمریکای جنوبی به روسیه اعمال شد. هدف این مبلغ، جبران هزینههای اضافی عملیات دریایی در روسیه طی فصل زمستان است.
سایر هزینههای اضافی حمل و نقل
حمل کالا هفتهها طول میکشد و در این بازه، زمانیکه محموله بارگیری شده و در دریاست، ممکن است عواملی خارجی بر آن اثر بگذارند که بر قیمت نهایی کالا تاثیر خواهد گذاشت. خطوط کشتیرانی بر اساس شرایط محیطی، ریسکهای احتمالی را ارزیابی کرده و هزینههای اضافی خاصی را برای پوشش این ریسکها اعمال میکنند.
۹. ضریب تعدیل ارز (CAF)
نرخ ارز، نوسانپذیر بوده و بازتابی از احساسات بازار است. در اصل CAF توسط فرستندههای خارجی برای جبران احتمال کاهش ارزش دلار آمریکا در طول زمان حمل اضافه میشود. بررسی روندها نشان میدهد برخی کریرها در گذشته بیش از ۵۰ درصد هزینه CAF دریافت کردهاند.
۱۰. هزینه امنیتی (ISPS)
ISPS مخفف «امنیت بینالمللی کشتی و بندر» است و هزینه ISPS برای جلوگیری از دزدی دریایی و تروریسم است و تقریبا همیشه ثابت است. ایالات متحده پس از چند حادثه تروریستی متوجه شد که بنادر آن نیز در معرض خطر مشابه قرار دارند و هزینه ارتقای امنیت بنادر به یک الزام مهم برای تسهیل تجارت امن تبدیل شد.
۱۱. هزینه ریسک جنگ یا ریسک اضطراری (ERS)
هزینه ERS (War Risk or Emergency Risk Surcharge)، برای مسیرهایی که از مناطق پرخطر یا جنگزده عبور میکنند، اعمال میشود و نرخ آن میتواند روزانه تغییر کند. در واقع تحریمها و شرایط ناامن موجب افزایش حق بیمههایی میشود که خطوط حمل برای حفظ ایمنی بار پرداخت میکنند و این هزینهها در قالب ERS دریافت خواهد شد.
هزینههای اضافی براساس نوع کالا و نیاز خاص
کریرها ترجیح میدهند همیشه با شرایط عملیاتی استاندارد کار کنند، زیرا این موضوع باعث صرفهجویی و بهبود مقیاس عملیات میشود. در نتیجه هرگونه درخواست یا نیاز خاص از سوی فرستنده/صادرکننده یا شرایط غیرمعمول منجر به اعمال هزینههای اضافی خواهد شد. برای یک فریت فورواردر ضروری است که این هزینهها را بشناسد و بتواند به مشتری مشاوره دهد تا از پرداخت سربارهای غیرضروری جلوگیری شود.
۱۲. هزینههای بستهبندی یا وزن غیر استاندارد
در صنعت حملونقل، فضا معادل پول است. بنابراین اگر جعبههای کالا در ابعاد استاندارد بستهبندی نشده باشند یا پالتها، اندازههای نامنظم داشته باشند، کریر معمولا فرستنده/صادرکننده را فورا جریمه میکند.
۱۳. هزینههای شستوشوی کانتینر
این هزینه در مقصد یا بندر ورود دریافت میشود. اگر کانتینر پس از تخلیه کالا حداقل استانداردهای پاکیزگی را نداشته باشد، از فرستنده/صادرکننده هزینه شستوشو دریافت میشود. اغلب موارد نیازی به شستوشو نیست، اما در مورد کالاهای یخچالی (Reefer) یا مواد غذایی، اگر نشتی وجود داشته باشد، ممکن است هزینه شستوشوی کانتینر اعمال شود. بنابراین بستهبندی مناسب برای حفظ ایمنی و بهداشت کالا اهمیت زیادی دارد.
فورواردرها چگونه میتوانند هزینه های اضافی حمل و نقل را کاهش دهند؟
فورواردرها از جانب فرستنده یا صاحب کالا مسئول هستند تا حملونقل کالا از طریق بنادر را مدیریت کنند. به همین دلیل از آنها انتظار میرود که با تمامی نرخهای حملونقل، هزینههای اسنادی، مالیاتها در کشورهای مختلف و سربارهای احتمالی آشنا باشند.
یک فورواردر حرفهای میتواند با برنامهریزی استراتژیک، انتخاب بهترین مسیرها و تصمیمات سریع بر اساس دادههای لحظهای، بخش قابلتوجهی از هزینههای اضافی را کنترل کند. اینجاست که نقش سیستمهای مدیریتی پیشرفته مانند نرمافزار رویان به وضوح نمایان میشود.
نرمافزار رویان با قابلیت محاسبه خودکار حق توقف و ارسال اعلانهای هوشمند به فورواردرها کمک میکند تا از جریمههای سنگین دموراژ و دیتنشن جلوگیری کنند، همچنین سیستم گزارشگیری لحظهای آن امکان رصد آنی هزینههای اضافی اعمالشده توسط کریرها را فراهم میسازد. علاوه بر این، خودکارسازی فرایند صدور اسناد حمل و ثبت خودکار هزینهها در سیستم مالی، خطای انسانی را به حداقل رسانده و شفافیت کامل در تحلیل سودآوری هر محموله ایجاد میکند.
به عبارت ساده رویان با یکپارچهسازی فرآیندها و اطلاعرسانی بهموقع، به فورواردرها امکان میدهد تا هزینههای اضافی را نه فقط شناسایی، بلکه پیشبینی و مدیریت کنند.
بیشتر بخوانید: مدیریت قرارداد حمل و نقل
سخن پایانی
هزینه های اضافی حمل و نقل بخش اجتنابناپذیری از صنعت لجستیک بینالمللی هستند، اما با شناخت هزینه های اضافی حمل و نقل و استفاده از ابزارهای مدیریتی مدرن مانند نرمافزار رویان، فورواردرها میتوانند این هزینهها را بهطور شفاف پیشبینی، محاسبه و کنترل کنند. درک عمیق این هزینهها نهتنها از ضررهای مالی غیرمنتظره جلوگیری میکند، بلکه اعتماد مشتریان را تقویت کرده و حاشیه سود شرکت را تضمین مینماید. در نهایت، موفقیت یک فورواردر در عصر رقابت، به توانایی او در مدیریت هوشمندانه این جزئیات بستگی دارد.
